‘Geef me een hefboom die lang genoeg is, en ik kan met één hand de hele wereld in beweging brengen.’ Archimedes bedoelde hiermee de toepassing van de mathematische formule. Hetzelfde principe geldt bij veranderprocessen van alle aard, zowel persoonlijk als organisatorisch en maatschappelijk.

Vorige week sprak ik met Anita van de Looij, oprichter van het Ontregelbureau met betekenis. En het gesprek deed mij denken aan de hefboomwerking van kleine, gerichte acties die belangrijke (blijvende) veranderingen teweeg kunnen brengen, mits uitgevoerd op de juiste plek. Wij delen dezelfde passie voor prikkelen, uitlokken, veranderen van binnenuit, los durven laten van wat vertrouwd is en anders kijken naar de werkelijkheid. Ieder van ons is op zijn eigen manier bezig om de hefboomwerking in gang te zetten: Anita doet het via interventies geholpen door kunst, ik doe het door inzicht te verschaffen in de structuren en krachten die ten grondslag liggen aan bepaald gedrag.

Geprikkeld door het gesprek moest ik weer denken aan het feit dat we het allemaal prettig vinden om vertrouwde oplossingen voor onze problemen te zoeken, om te blijven bij wat we het beste kennen. Harder en harder drukken we vertrouwde oplossingen door, terwijl de problemen blijven of zelfs erger worden. Onze aandacht gaat uit naar plaatsen waar de wrijving het grootst is. De meest voor de hand liggende oplossing werkt vaak niet – hoogstens brengt ze een tijdelijke verbetering teweeg. Je moet op zoek gaan naar de hefboomwerking: de beste resultaten worden niet behaald met inspanningen op grote schaal, maar met kleine, gerichte acties op de juiste plek. Daarvoor moeten we een nieuw type actie ondernemen dat voortkomt uit een nieuwe manier van denken.