Deze dagen is men weer flink in debat met elkaar: in de Tweede Kamer, op televisie, op straat. Over de toekomst en hoe het nou allemaal verder moet. Heel intrigerend al die stellingen en argumenten, veel (tegen)strijdige belangen op het eerste gezicht, echte dilemma’s. Het valt me op dat er pogingen worden gedaan voor EN/EN denken, maar men snel de nadruk legt op OF/OF en moeilijk het geheel kan overzien en hoe de verschillende delen met elkaar samenhangen.

Deze spagaat tussen twee uitersten zet ons denken vast. Het is evolutionair bepaald hoe we met dilemma’s omgaan. Een dilemma is een keuze tussen twee gelijkwaardige alternatieven die niet gelijktijdig op dezelfde plek kunnen worden gerealiseerd. Dilemma’s creëren spanning: je wilt het ene doen en het andere niet laten. Geen keuze maken als je voor een dilemma staat, kan net zo fataal zijn als radicaal kiezen – zowel in management als in het dagelijks leven. De kunst is dus om tegengestelde waarden op een dusdanige manier te integreren dat de positieve aspecten van beide benaderingen tot hun recht komen. Je moet wel bereid zijn op de een te wachten terwijl je je concentreert op de ander. Systeemdenken helpt je om te zien hoe beide alternatieven in de loop van de tijd kunnen verbeteren. Op deze manier blijkt soms dat de lastigste dilemma’s, bekeken op een systeemgerichte manier, helemaal geen dilemma’s zijn. Het zijn de producten van statisch denken in plaats van denken in processen. Mijn advies: probeer uitersten te combineren door een win-win-situatie te creëren met een gemeenschappelijk belang en doel in het vizier, waarbij de diversiteit aan perspectieven, talenten en kwaliteiten wordt benut.