Iedereen heeft vast wel eens gedacht ‘er gaat ergens iets fout, maar ik kan de vinger er niet op krijgen’. De bedoelingen zijn goed, de vaste wil en het inzicht is er en toch lukt het niet. Het gebeurt gewoonweg niet omdat de nieuwe inzichten niet in overeenstemming zijn met de voorstellingen die we hebben van de wereld en hoe de dingen daarin gebeuren.

Deze diepgewortelde veronderstellingen, generalisaties of zelfs plaatjes of beelden die van invloed zijn op hoe we dingen zien en hoe we erop reageren, noemen we de mentale modellen. Meestal zijn we ons niet bewust van een mentaal model of het effect dat het op ons gedrag heeft. Het blootleggen en kritisch onderzoeken van de eigen mentale modellen staat centraal in mijn werkwijze met individuen en teams.

Het belangrijkste dat we van mentale modellen moeten begrijpen is dat ze iets DOEN – ze geven gestalte aan onze daden. Waarom zijn mentale modellen zo sterk in het beïnvloeden van wat we doen? Gedeeltelijk omdat zij beïnvloeden wat we zien. Als een beeld welke onze visie op de wereld begrenst en vervormt, bepalen onze mentale modellen wat we zien en hoe we het interpreteren. Zo kan het gebeuren dat twee verschillende mensen dezelfde gebeurtenis heel anders beschrijven. Zij zullen aandacht schenken aan andere details. We observeren namelijk selectief.

Ga op zoek en leer jouw mentale modellen kennen.

De problemen met mentale modellen ontstaan omdat het stilzwijgende modellen zijn – als we ons niet bewust zijn van hun bestaan. Zij zijn vaak niet getest of onderzocht, wij zien ze doorgaans niet, tenzij we ernaar zoeken.

Het is goed om onze mentale modellen zo nu en dan onder een vergrootglas te leggen. Zo kun je ontevreden zijn over een bepaald resultaat, zonder jouw eigen aandeel daarin te zien. Daarbij is de wil om onze eigen mentale modellen te leren kennen natuurlijk heel belangrijk. Stel vast welke bril je op hebt en waardoor je naar de werkelijkheid kijkt. Praat met anderen. Stel veel waarom-vragen. Als we het filter herkennen dat onze overtuigingen creëert, dan hebben we ook een mogelijkheid om veranderingen aan te brengen in wat we zien en hoe we daarmee omgaan.